Autyzm dzieci i młodzieży

Autyzm, autyzm atypowy  i zespół Aspergera należą do grupy tzw. całościowych zaburzeń rozwojowych zgodnie z obowiązującą w Polsce Międzynarodową Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10. W USA, gdzie obowiązuje obecnie klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM-V, nie dokonuje się już takiego rozróżnienia. Mówi się natomiast o tzw. spektrum zaburzeń autystycznych albo spektrum autyzmu (z ang. ASD – Autism Spectrum Disorder) – czyli pewnym kontinuum, wewnątrz którego nie wyodrębnia się żadnych konkretnych podtypów zaburzeń. Ten sposób definiowania autyzmu będzie najprawdopodobniej już wkrótce obowiązywał na całym świecie, w tym w  Polsce. 

Zaburzenia te charakteryzują się brakiem odpowiednich dla wieku umiejętności uwarunkowanych dojrzewaniem mózgu. Zaburzenia w rozwoju dotyczą wielu sfer rozwoju i funkcjonowania dziecka. Dotyczą one przede wszystkim zaburzeń interakcji społecznych, zaburzeń porozumiewania (dwustronnej komunikacji słownej i bezsłownej), występowania powtarzających się, ograniczonych i stereotypowych wzorców zachowań, zainteresowań i aktywności.

U większości dzieci autystycznych objawy widoczne są już w pierwszym roku życia. W typowym autyzmie niepokojące symptomy pojawiają się do 36 miesiąca życia (trzeciego roku życia).

Zespół Aspergera jest najłagodniejszą formą całościowych zaburzeń rozwoju. Zaburzenie   to diagnozowane jest coraz częściej, a wiele dzieci z zespołem Aspergera jest uczniami ogólnodostępnych szkół. We wcześniejszych okresach, kiedy od dziecka nie oczekuje się znacznych umiejętności w sferze społecznej, problemy te mogą być niedostrzegane. Zazwyczaj rozpoznanie następuje po ukończeniu przez dziecko 5 roku życia, a często ― dopiero w okresie od 8—12 roku życia. Jednak u osób z ponadprzeciętną inteligencją objawy mogą zostać dostrzeżone dopiero w okresie dorastania, kiedy ujawniają się bardziej dyskretne problemy w funkcjonowaniu społecznym. Dziecko z zespołem Aspergera może nie sprawiać wrażenia chorego, w przeciwieństwie do dziecka autystycznego, które różni się w zachowaniu od zdrowych rówieśników. W efekcie, diagnoza może być opóźniona do momentu, gdy kłopoty w kontaktach z innymi będą bardzo widoczne.

Autyzm atypowy jest diagnozowany, gdy objawy pojawią się dopiero po trzecim roku życia i nie spełniają wszystkich typowych dla autyzmu dziecięcego kryteriów (czyli np. kiedy dziecko funkcjonuje dobrze w jednym lub dwóch z trzech kluczowych dla stwierdzenia autyzmu obszarów: interakcji społecznych, komunikacji i wzorców zachowań).

Przyczyny spektrum autyzmu nie zostały jeszcze dokładnie poznane. Wiadomo, że ma ono podłoże neurologiczne. Jednak nadal nie udało się ustalić biologicznych markerów, które można wykorzystać w diagnozie klinicznej. Badacze skłaniają się ku twierdzeniu, że nie ma jednej przyczyny ASD. Za wystąpienie charakterystycznych cech neurorozwojowych odpowiada kilka czynników jednocześnie. Warto przy tym zaznaczyć, że u każdego  może to być inny zestaw czynników.

Jedną z możliwych przyczyn spektrum autyzmu jest podatność genetyczna .Obejmuje ona zróżnicowaną grupę mechanizmów, które powodują mutację na wielu szlakach biologicznych. Obecnie wskazano 65 genów, które są silnie związane z ASD. Ryzyko wzrasta, jeżeli u innych członków rodziny zdiagnozowano spektrum autyzmu lub wykazują oni jego cechy.

Predyspozycje genetyczne łączą się z innymi czynnikami (głównie środowiskowymi i prenatalnymi). Zalicza się do nich m.in.:

• zaawansowany wiek matki lub ojca
• choroby matki (np. zaburzenia metaboliczne, otyłość, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze)
• zakażenia u matki w czasie ciąży
• komplikacje ciążowe
• niską wagę urodzeniową
• ekspozycję na pestycydy
• uszkodzenia centralnego układu nerwowego
• przyjmowanie niektórych leków w ciąży
• wady wrodzone.

Istnieją także hipotezy, które łączą spektrum autyzmu z uogólnioną reakcją zapalną spowodowaną przez zwiększoną przepuszczalność jelit lub nieprawidłowym trawieniem glutenu i kazeiny. Wiadomo natomiast, że ASD nie jest spowodowane przez szczepienia ochronne, co potwierdzają liczne badania prowadzone na przestrzeni lat.

Naukowcy od lat próbują odkryć wyjaśnienie objawów autyzmu np. wzorzec w myśleniu, który pozwala odpowiedzieć na pytanie: dlaczego osoby w spektrum autyzmu zachowują się w określony sposób. 

Jedna z najbardziej znanych wyjaśnień mówi o zaburzeniach w  teorii umysłu czyli o tym, że osoby ze spektrum autyzmu mają trudność w rozumieniu, że inni ludzie mają własną perspektywę (myśli, zamiary i uczucia), która może się różnić od ich perspektywy. Inne wyjaśnienia mówią o tym, że osoby w spektrum autyzmu w inny sposób przetwarzają informacje, które docierają do ich mózgów, są to zaburzenia centralnej koherencji czyli tendencja do koncentracji na szczegółach i nie dostrzegania całego kontekstu sytuacji.

Pierwsze objawy autyzmu bywają widoczne nawet w wieku kilku miesięcy. 

Zachowania, które mogą wskazywać na spektrum autyzmu u dzieci poniżej 3 roku życia to:

• 6 miesiąc – dziecko nie uśmiecha się do osób w otoczeniu, nie wykazuje innej radosnej ekspresji
• 9 miesiąc – dziecko nie odwzajemnia uśmiechów, ekspresji twarzy, nie odpowiada na wydawane przez rodzica dźwięki
• 12 miesiąc – brak gaworzenia, brak reakcji na imię
• 14 miesiąc – brak gestu wskazywania palcem i brak innych gestów używanych do komunikacji np. gest papa
• 16 miesiąc – brak słów lub używanie tylko kilku słów
• 18 miesiąc – brak zabawy na niby (np. karmienie lalki)
• 24 miesiące – dziecko nie używa w sposób sensowny zdań złożonych z 2 słów (zdania powinny być wypowiadane spontanicznie, nie tylko powtarzane)

Wczesne rozpoznanie autyzmu jest bardzo ważne, ponieważ umożliwia wczesne wspomaganie rozwoju. Odpowiedni sposób mówienia do dziecka i zabawy oraz odpowiednia organizacja środowiska pomagają dziecku w uczeniu się, komunikowaniu i nawiązywaniu relacji.

Wraz z rozwojem dziecka, objawy mogą się pogłębiać i przejawiać w coraz bardziej zaawansowanych dysfunkcjach: dziecko w spektrum autyzmu może mówić niewiele lub nie mówić w ogóle, mieć problemy w komunikacji z otoczeniem lub przejawiać objawy niepełnosprawności intelektualnej.

Autyzm jest niejednorodnym zaburzeniem , dlatego mówimy o spektrum cech. Chociaż u różnych osób mogą występować podobne cechy i podobne zachowania to nie ma dwóch jednakowych osób.

Objawy autyzmu, zarówno u dzieci jak i u dorosłych, koncentrują się wokół dwóch głównych sfer, znanych jako diada autyzmu. Objawy są widoczne w obszarze trudności w interakcjach społecznych i komunikacji oraz w zakresie ograniczonych, powtarzalnych i nieelastycznych wzorców zachowania, aktywności i zainteresowań 

Interakcje społeczne

Objawy autyzmu widoczne są w zakresie wchodzenia w interakcje z ludźmi i utrzymywania relacji. Osoby ze spektrum autyzmu nie stosują niepisanych reguł kontaktów z ludźmi np. jest im trudno zrozumieć kto i kiedy powinien mówić podczas rozmowy, nie wiedzą jak zaprosić rówieśnika do zabawy.

• dziecko wydaje się być niezainteresowane ludźmi lub nieświadome ich obecności
• nie potrafi inicjować kontaktu, bawić się wspólnie, zdobywać przyjaciół
• nie lubi być dotykane, trzymane na rękach lub przytulane
• w zabawie nie wchodzi w role
• nie angażuje się w zabawy w grupie
• nie naśladuje
• nie używa zabawek w kreatywny sposób
• nie bawi się na niby np. udawanie, że jedna rzecz jest inną np. miska to kapelusz, łyżka to mikrofon
• ma trudności w rozumieniu uczuć lub mówieniu o uczuciach
• wydaje się nie słyszeć, kiedy inni zwracają się do niego
• nie dzieli się osiągnięciami lub zainteresowaniami np. zabawkami, rysunkami

Komunikacja

Część osób w spektrum autyzmu (ok. 30%) nie mówi lub używa małej ilości słów, inne osoby uczą się mowy z opóźnieniem a jeszcze inne bardzo szybko uczą się mówić i chętnie posługują się skomplikowanym słownictwem . Często osoby które nie mówią używają innych form komunikacji np. wskazywanie obrazków w książkach do komunikacji lub pisanie. Osoby, które świetnie posługują się mową wysławiają się w sposób, który może wydawać się nietypowy lub usztywniony. Osoby w spektrum autyzmu często powtarzają te same słowa lub wyrażenia (to echolalie) oraz mają trudność w komunikacji niewerbalnej tzn. rozumieniu i stosowaniu gestów, wyrazów twarzy lub nawiązywaniu kontaktu wzrokowego. 

Objawy autyzmu w zakresie komunikacji to m. in:

• mimika twarzy jest niedostosowana do wypowiedzi
• trudności z odczytywaniem mimiki twarzy, tonu głosu, gestów rozmówcy
• nietypowy ton głosu lub nietypowy rytm mowy np. wymawianie każdego zdania jak pytania
• powtarzanie słów lub zdań tzw. echolalia np. w odpowiedzi na pytanie, powtarza je, zamiast udzielenia odpowiedzi
• wypowiedzi mogą sprawiać wrażenie nieadekwatnych do sytuacji
• trudność w komunikowaniu potrzeb lub pragnień
• branie wypowiedzi zbyt dosłownie – nie rozumienie poczucia humoru, ironii, metafor

Usztywnione zachowania

Osoby z autyzmem często silnie przywiązują się do wzorców lub rutyn np. chodzenie zawsze tą samą drogą, układanie rzeczy na półce zawsze w tej samej kolejności, jedzenie posiłku w określony sposób. Nie lubią zmian a nieoczekiwane wydarzenia bywają dla nich bardzo stresujące. Często też bardzo silnie angażują się w zainteresowanie jednym albo kilkoma tematami np. autobusy, samochody określonej marki, liczby.

Objawy autyzmu w zakresie usztywnionych zachowań to m. in:

• przywiązanie do rutyny np. dziecko nalega na chodzenie dokładnie tą samą drogą do szkoły lub jedzenie na tym samym talerzu
• trudności z adaptacją do zmian w planie lub w środowisku np. przemeblowanie, zmiana godziny wyjścia do szkoły
• nietypowe przywiązanie do zabawek lub obiektów tj. klucze, włączniki światła, nitki
• zainteresowanie wąską dziedziną wiedzy np. rozkłady jazdy tramwaju, dinozaury, liczby, odkurzacze określonej marki
• spędzanie dużej ilości czasu na układaniu zabawek w specyficzny sposób, obserwowaniu poruszających się przedmiotów (np. wentylator, pralka), koncentrowanie się na specyficznej części przedmiotu (np. kółko od auta)
• wielokrotne powtarzanie ruchów tj. trzepotanie rękami na wysokości oczu, kręcenie się wokół własnej osi – tzw. stereotypie ruchowe lub autostymulacje

Zmysły, które są zbyt wrażliwe lub za mało wrażliwe

Jednym z objawów autyzmu jest nietypowe odbieranie świata za pomocą zmysłów. Osoby w spektrum autyzmu mogą odczuwać zwykłe bodźce jako mało intensywne (np. nie czuje uścisku dłoni) albo zbyt intensywne (np. uścisk dłoni czuje tak silnie jak poparzenie).

Problemy z nadwrażliwymi zmysłami albo zbyt małym odczuwaniem przez zmysły mogą być bardzo dotkliwe. Część  osób z autyzmem mówi np. o tym, że kiedy patrzą drugiej osobie w oczy, to jest to dla nich przykre doświadczenie dyskomfortu lub nawet bólu. Niektórzy przebywając w tłocznym pomieszczeniu pełnym głośnych dźwięków opisują uczucie paniki i przestymulowania bodżcami.

Co może wskazywać na trudności sensoryczne?

• zakrywanie uszu w reakcji na niektóre dźwięki
• niechęć do przytulania lub dotyku lub odwrotnie – poszukiwanie uczucia uścisku np. przykrywanie się ciężkimi kołdrami, mocne przytulanie, siedzenie w ciasnych przestrzeniach
• poszukiwanie wrażeń zmysłowych np. mocne podskakiwanie, wpatrywanie się w światło
• silne reakcje w odpowiedzi na bodźce np. płacz po dotknięciu specyficznej faktury przedmiotu np. sypkich rzeczy – piasek, kasza, ryż

Zdarza się, że osoby, które nie mają widocznych problemów z z narządem ruchu mogą mieć problemy z wykonywaniem zwykłych ruchów tj. trzymanie długopisu, przeskoczenie przez skakankę. Mogą odczuwać swoje ciało jakby nie mieli nad nim pełnej kontroli. 

Inne objawy często powiązane z autyzmem

• Hiperaktywnosć (dziecko jest bardzo aktywne)
• Impulsywność (dziecko reaguje bardzo szybko, bez zastanowienia)
• Mniejsza koncentracja uwagi
• Nietypowe preferencje co do jedzenia np. dzieci mogą jeść tylko jeden rodzaj pokarmu, odmawiać jedzenia pokarmu określonego koloru lub jeść niejadalne rzeczy (kredki, papier). Wiele osób z autyzmem ma nietolerancje pokarmowe i dolegliwości trawienne.
• Trudności ze snem np. trudności z zasypianiem, bezsenność.
• Nietypowe reakcje emocjonalne
• Nietypowe reakcje na ból

Zaburzenia ze spektrum autyzmu występują zarówno u chłopców jak i dziewczynek. U dziewczynek jednak są zwykle dużo pózniej diagnozowane ze względu na większą zdolność dziewczynek do “kopiowania” zachowań i w związku z tym mniejszą ekspresję objawów.

Zdarza się, że spektrum autyzmu jest diagnozowane dopiero, kiedy dziecko pójdzie do szkoły. Bardzo często dzieci z Zespołem Aspergera są diagnozowane w początkowych klasach szkoły, ponieważ nowe i bardziej złożone środowisko sprawia, że wyzwania z którymi mierzą się dzieci, stają się bardziej widoczne. Zdarza się też, że diagnoza stawiana jest dopiero u młodzieży lub u dorosłych.

ADOS-2 (Autism Diagnosis Observation Schedule) to narzędzie do diagnozy autyzmu. Jest obecnie najbardziej profesjonalną i wiarygodną metodą badania stopni nasilenia cech spektrum autyzmu. Test określany jest jako „złoty standard” w diagnozie zaburzeń ze spektrum autyzmu. 

Umożliwia dokładne postawienie diagnozy oraz profesjonalną ocenę istnienia ewentualnych trudności w zachowaniu osoby badanej (np. brak interakcji, czy schematyczność). Przebieg badania za pomocą wielowymiarowego testu ADOS-2 jest zależny od wieku osoby badanej. Procedura diagnostyczna może odbywać się zarówno u dzieci, młodzieży, jak i dorosłych. Dolna granica wieku osoby badanej to 12 miesiąc życia, kiedy to dziecko potrafi samodzielnie poruszać się po gabinecie. Narzędzie ADOS-2 można stosować u badanych niemówiących oraz dobrze posługujących się mową. Test ADOS-2 jest z powodzeniem stosowany u osób niezależnie od natężenia u nich cech ze spektrum autyzmu.

Badanie dzieci polega na podejmowaniu z nimi danych aktywności i interakcji. Opiera się na zabawach oraz dialogach, które są ściśle określone w scenariuszu. Każde zachowanie dziecka jest szczegółowo opisywane oraz oceniane w oparciu o kryteria diagnostyczne. Diagnozę z pomocą ADOS-2 przeprowadza wykwalifikowany specjalista- psycholog diagnosta. Przeprowadza on także badanie u młodzieży oraz osób dorosłych, z tym, że test polega głównie na rozmowie dotyczącej tematów ściśle określonych i uwzględnionych w procedurze badania.

Samo badanie trwa do 120 minut. W przypadku diagnozowania dziecka, w czasie badania w gabinecie zawsze jest obecny rodzic lub opiekun. Po wykonanym teście psycholog-diagnosta sporządza diagnozę opierając się na ściśle określonych kryteriach. Po badaniu rodzice, opiekun lub badana osoba dorosła otrzymuje rzetelną opinię uwzględniającą występowanie i nasilenie cech spektrum autyzmu. Ponadto test ADOS-2 dostarcza nam informacji o mocnych i słabych stronach osoby badanej ze spektrum autyzmu. Zaletą tego jest możliwość rozumienia jej potrzeb i pomocy w funkcjonowaniu w życiu codziennym.

Badanie może być powtarzane po pół roku / roku w celu oceny pojawienia się zmian w aspektach sfer, w których występują objawy ze spektrum autyzmu.

Badania jest standaryzowane, czyli podczas jego wykonywania psycholog rozmawia oraz bawi się z osobą badaną według określonej ściśle instrukcji. Każdy Pacjent jest badany dokładnie w ten sam sposób.
Kryteria oceny testu zostały wielokrotnie sprawdzone na przestrzeni lat przez fachowców z dziedziny psychologii, co wiąże się z jego wysoką rzetelnością. 

Dzięki narzędziu ADOS-2 diagnosta jest w stanie zaopiniować takie aspekty funkcjonowania jak styl komunikacji, forma nawiązywania kontaktu z innymi, czy umiejętności radzenia sobie w nowych sytuacjach. Podczas badania nie ocenia się ogólnego rozwoju w zakresie np. motoryki, czy zmysłów, ale konkretne objawy charakterystyczne dla autyzmu. Należą do nich na przykład sposób komunikowania, przejawianie ograniczonych i powtarzalnych zachowań, radzenie sobie w interakcjach z innymi, czy umiejętność generowania wyobrażeń oraz posługiwania się nimi.

W wyniku przeprowadzenia testu ADOS-2 powstaje opinia psychologiczna, która w sposób przejrzysty informuje Pacjenta o występowaniu objawów ze spektrum autyzmu i o ich rodzajach oraz o tym, czy umiejętności przejawiane przez niego są adekwatne do jego grupy wiekowej (czy są w normie). Stwierdzenie przez diagnostę odchyleń od danych norm może być podstawą do postawienia diagnozy, jaką będą zaburzenia ze spektrum autyzmu. Należy jednak pamiętać, że cały proces diagnostyczny przeprowadzany jest w oparciu o współpracę specjalistów takich jak psychiatra dzieci i młodzieży i psycholog.  ADOS-2 jest istotnym narzędziem pomagającym w postawieniu diagnozy i pozwala na przeprowadzenie rzetelnego badania.

Cerebrum oferuje Państwu badanie testem ADOS-2, a także wystawienie opinii psychologicznej na podstawie jego wyników oraz całościową pełną diagnozę autyzmu u dzieci, młodzieży oraz osób dorosłych, na którą składają się spotkania psychologa diagnosty najpierw z rodzicem/opiekunem dziecka, potem dzieckiem lub osobą dorosłą,  następnie badanie testem ADOS , wizyta u psychiatry dzieci i młodzieży /psychiatry dorosłych oraz końcowej wizyty z  psychologiem-diagnostą mającą na celu omówienie wyników procesu diagnostycznego.

Rodzice dzieci u których zdiagnozowano spektrum autyzmy oraz rodzice dzieci z opóźnieniami lub nieharmonijnym rozwojem mogą skorzystać z wczesnego wspomagania rozwoju WWR  . Wczesne wspomaganie rozwoju stymuluje rozwój dziecka w sferach, które wymagają wsparcia. W celu uzyskania takiego wsparcia, należy zgłosić się do Poradni psychologiczno – pedagogicznej po opinię o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju. Każda poradnia informuje, zwykle na stronie internetowej, jak powinien wyglądać wniosek oraz jakie dokumenty do niego dołączyć. Zazwyczaj można wydrukować wzór wniosku oraz wypełnić go odręcznie. W wyznaczonym terminie odbywa się posiedzenie zespołu orzekającego. Kilku specjalistów bada dziecko i na podstawie badania wydaje opinię. 

Wczesne wspomaganie obowiązuje od momentu wykrycia cech niepełnosprawności do momentu rozpoczęcia nauki w szkole. Obejmuje 4-8 godzin miesięcznie pracy dziecka z różnymi specjalistami – logopedą, psychologiem, pedagogiem, fizjoterapeutą. Ilość godzin powinna być dobrana w zależności od potrzeb i możliwości psychofizycznych danego dziecka. Zajęcia w ramach WWR są bezpłatne.

Zajęcia odbywają się indywidualnie z dzieckiem i rodziną lub od 3 roku życia w małych grupach. Wczesne wspomaganie rozwoju mogą prowadzić poradnie psychologiczno- pedagogiczne, przedszkola i szkoły. Z dziećmi poniżej 3 roku życia zajęcia mogą być prowadzone w domu.

Zasady organizacji WWR ustanowione są w rozporządzeniu MEN z 2013 roku

https://prawo.vulcan.edu.pl/przegdok.asp?qdatprz=akt&qplikid=4401

Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydaje Poradnia psychologiczno-pedagogiczna, na wniosek prawnych opiekunów dziecka.

Orzeczenie potrzebne jest przed rozpoczęciem nauki w przedszkolu lub szkole. 

 Należy udać się do Poradni właściwej ze względu na adres szkoły lub jeśli dziecko nie chodzi jeszcze do przedszkola/szkoły – do Poradni właściwej ze względu na adres zamieszkania.

Dokumenty potrzebne do uzyskania orzeczenia:

• zaświadczenie od lekarza psychiatry  potwierdzające zaburzenie 
• opinie o funkcjonowaniu dziecka od nauczycieli z przedszkola/szkoły jeśli dziecko już się uczy
• opinie logopedy lub innych specjalistów regularnie pracujących z dzieckiem (nie obowiązkowo)
• wypełniony wniosek

Opinie od specjalistów zawierające dodatkowe informacje są korzystne, ponieważ są wskazówkami dla komisji i dzięki nim zapisy w orzeczeniu mogą być jak najbardziej dostosowane do potrzeb dziecka. Mogą być również podstawą do odwołania np. kiedy zależy nam, żeby dziecko miało w szkole asystenta (tzw. terapeutę cienia) i sugeruje to również pedagog szkolny w pisemnej opinii a komisja nie uwzględniła tego zapisu w orzeczeniu – mamy podstawę do odwołania.

Szczegółowe informacje na temat dokumentów oraz wzorów formularzy najlepiej szukać na stronie lokalnej poradni, ponieważ mogą się różnić w zależności od miasta.

Orzeczenie wydaje zespół orzekający. Poradnia powiadamia rodzica o terminie spotkania zespołu orzekającego i rodzic ma prawo być obecny, co daje możliwość przedstawienie własnych oczekiwań co do formy edukacji dziecka, potrzebnych form usprawniania i innych uwag odnośnie treści orzeczenia. Orzeczenie zawiera diagnozę, zalecaną formę edukacji (np. szkoła specjalna, szkoła integracyjna), zalecenia dotyczące form rehabilitacji, terapii, pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz sposoby realizacji specjalnych potrzeb edukacyjnych.

Orzeczenie wydawane jest na rok, na czas nauki w danej szkole, albo na etap edukacyjny tj. kształcenie przedszkolne łącznie z zerówką, kształcenie zintegrowane 1-3, szkoła podstawowa 

Dzieci z diagnozami ze spektrum autyzmu mogą uczyć się w placówkach ogólnodostępnych, integracyjnych lub w klasach terapeutycznych. Każde dziecko objęte jest obowiązkiem szkolnym od 6 roku życia. Niektóre dzieci zaczynają naukę w przedszkolu już w 3 roku życia. W Polsce to rodzice wybierają rodzaj placówki. Dzieci z diagnozami ze spektrum autyzmu mogą uczyć się w przedszkolach i szkołach:

• specjalnych (terapeutycznych)
• integracyjnych
• masowych (ogólnodostępnych)

W placówce terapeutycznej odnajdą się lepiej dzieci, które potrzebują indywidualnej uwagi i bardziej uporządkowanego środowiska. Placówki integracyjne i masowe są bardziej odpowiednie dla dzieci, które mają wyższe umiejętności społeczne – dziecko ma znacznie mniej indywidualnego wsparcia, dlatego powinno być gotowe na wchodzenie w kontakt z innymi i uczenie się od innych. Uczniowie z autyzmem mogą uczyć się placówkach terapeutycznych (specjalnych). Liczba uczniów w klasie to 2-4 osób. Odziały dla dzieci z autyzmem mogą być tworzone w ramach szkół specjalnych lub w ramach szkół masowych. Nauczyciel klasy terapeutycznej to zwykle pedagog specjalny z odpowiednimi kwalifikacjami i doświadczeniem, wspierany przez pomoc nauczyciela. 

W placówkach integracyjnych dzieci z niepełnosprawnościami uczą się wspólnie z rówieśnikami o typowym rozwoju. Klasy i grupy są mniej liczne. W klasie uczy się 15-20 osób, w tym 3-5 uczniów z niepełnosprawnościami. W każdej klasie pracuje 2 nauczycieli i jeden z nich to nauczyciel wspomagający – pedagog specjalny. Szkoła zatrudnia dodatkowych specjalistów pracujących z uczniami z niepełnosprawnościami: logopedę, psychologa i innych specjalistów według potrzeb dzieci oraz organizuje dodatkowe zajęcia usprawniające.

Rodzice mogą zapisać dziecko ze spektrum autyzmu do ogólnodostępnej szkoły. Zwykle są to placówki najmniej przygotowane do przyjęcia uczniów z zaburzeniami rozwoju. Niektóre dzieci ze spektrum autyzmu, które wymagają niewielkiego wsparcia w interakcjach z kolegami oraz w nauce, dobrze radzą sobie w szkołach ogólnodostępnych. 

Czasami uczniowie z trudnościami mają w ramach szkoły zorganizowane nauczanie indywidualne.

Przedszkole lub szkoła po przyjęciu dziecka ze spektrum autyzmu przygotowuje dokument w którym opisuje cele i metody, które będą zastosowane, żeby dziecko mogło uczyć się i nawiązywać relacje. Jest to tzw. indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny (IPET). Rodzice mają prawo zaangażować się w tworzenie programu. Placówka informuje rodziców o terminie spotkania, podczas którego nauczyciele i terapeuci omawiają program IPET.

W praktyce najważniejszą częścią dokumentu są zalecenia: formy terapii, usprawniania, pomocy oraz warunki realizacji potrzeb edukacyjnych. Zalecenia są wiążące dla szkoły i zawierają wskazówki, jak zorganizować edukację dla dziecka np. zapewnienie terapii pedagogicznej, logopedycznej lub potrzeba obecności asystenta w klasie.

https://www.prawo.vulcan.edu.pl/przegdok.asp?qdatprz=akt&qplikid=4379 

Orzeczenie o niepełnosprawności daje możliwość korzystania z bezpłatnych lub częściowo finansowanych zajęć dodatkowych oraz dofinansowania do sprzętu rehabilitacyjnego, zaopatrzenia ortopedycznego, turnusów rehabilitacyjnych itp. ze środków PFRON.

więcej:
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20210000857/O/D20210857.pdf